आज धान दिवस : अभावको असार १५

आज असार १५ अर्थात् धान दिवस । कृषि प्रधान देशमा धान दिवसले ठूलै महत्व राख्दछ । स्थानीय, प्रदेश र संघीय सरकारले समेत धान दिवसलाई बढी महत्व दिदै आएका छन् । त्यसको महत्व र औचित्यमा भने कमी नै छ । सरकारी निकायको आयोजनामा तामझामले दिवस मनाउने चलन फेशन जस्तै बनेको छ । त्यो अवस्था यो वर्ष पनि देखिने निश्चित छ । सबै तहका सरकारले औपचारिक कार्यक्रम तय गरेको देखिन्छ । राज्ययका सबै कृषिसँग जोडिएका निकाय तथा जनप्रतिनिधिहरुले धान दिवसमा विभिन्न रमितासमेत देखाउन पछि पर्दैनन । एकदिन हिलो नटेक्नेहरुलाई धान रोपेर दिवस मनाउन तछाडमछाड हुन्छ । किसानका लागि योजना नसमेट्ने सिंचाई र मलको सहजताको भूमिका निर्वाह नगर्ने तर असार १५ को नाममा किसानका खेतमा गएर फोटो खिच्न परिपाटी हटाइनु पर्छ । पहिले मल बीउ र सिंचाईको उचित व्यवस्थापन गर्नतर्फ सरोकारवाला पक्ष र सरकार गम्भीर हुनुपर्छ । ताकी खडेरीमा असार १५ मनाउन नपरोस् ।

खेतमा न सिंचाई छ, न बीउबिजन छ न त मल नै छ । यो अवस्थामा खेती कसरी बढ्न सक्छ । कम हुनु स्वभाविक हुन्छ । धान रोपे पनि किसानहरुले रासायनिक मल भने सहजै पाउन सकेका छैनन् । मलको अभाव झेल्दै किसान खेतमा जानु भनेको सरकारले कृषिमा ध्यान नदिनु र प्राथमिकतामा कृषि नपार्नु नै हो । खेती गरिने हजारौ हेक्टर जमिन प्लटिङले बर्सेनि घटाउँदै गएको छ ।

सधै अभावमा रहन्छ असार १५ । कृषिलाई आधुनिकीकरण गर्दै प्राथामिकतामा पार्नु पर्ने भएपनि व्यवहारमा त्यो देखिदैन । उल्टै बर्सेनि कृषिमा राज्यको लगानी घट्दै गएको छ । कृषिलाई प्राथमिकता असार १५ मा मात्रै देखिन्छ । न त्यस अघि न त्यस पछि । धान दिवसको अवसरमा एकदिन खेतमा गएर धान रोप्ने बाहेक उल्लेख्य कार्य कहिकतै देखिएको छैन । विगतका वर्षहरुमा सुस्त रहेको धान खेती यस वर्ष पनि त्यस्तै देखिनेसम्मको छ । खेतमा न सिंचाई छ, न बीउबिजन छ न त मल नै छ । यो अवस्थामा खेती कसरी बढ्न सक्छ । कम हुनु स्वभाविक हुन्छ । धान रोपे पनि किसानहरुले रासायनिक मल भने सहजै पाउन सकेका छैनन् । मलको अभाव झेल्दै किसान खेतमा जानु भनेको सरकारले कृषिमा ध्यान नदिनु र प्राथमिकतामा कृषि नपार्नु नै हो । खेती गरिने हजारौ हेक्टर जमिन प्लटिङले बर्सेनि घटाउँदै गएको छ । कृषि आकर्षणको पेशा बन्न नसक्दा कृषि प्रणालीलाई अवलम्बन नगर्ने जमात पनि बढ्दै छ ।

नेपाललाई कृषिप्रधान देश भनिए पनि त्यसको सार्थकता भेटिदैन । न सबै कृषिमा लागेका छन्, न त कृषिमा लाग्ने वातावरण नै राज्यले बनाई दिएको छ । यो वातावरण राज्यले बनाउनुपर्छ । अबको कृषि युवाहरुको माझमा जानुपर्छ । ५० काटेका मात्रै कृषिमा लाग्ने अवस्थाको राज्यले अन्त्य गराउने योजना ल्याउन सक्नुपर्छ । हिलो खेलेर र धान रोपेको फोटो सार्वजनिक गरेर मात्रै कृषिले प्राथमिकता पाउँदैन । न त कृषि क्रान्ति नै हुन्छ । असार १५ मात्रै हैन कृषि प्रदान देशमा वर्षको आधा समय कृषिकै गतिविधि देखिनुपर्छ ।