प्रकृति र मानवीय सभ्यता संकटमाः वातावरणविद योञ्जन

उमा भण्डारी, दाङ। वन्यजन्तु संरक्षण संघ नेपालकी निर्देशक एवम् वातावरणविद सञ्जीवनी योञ्जन श्रेष्ठले पछिल्लो समय पर्यावरण असन्तुलनको अवस्था भयावह बन्दै गएको बताएकी छन् । प्राकृतिक श्रोतको मनपरी प्रयोग, दोहन र होडबाजिको औद्योगिकरणले पर्यावरणमा असन्तुलन र जलवायुमा परिवर्तन हुँदा प्रकृति र मानवीय सभ्यतालाई पनि खतरामा पु¥याएको उनले बताएकी हुन् ।

लुम्बिनी प्रदेशको बुटवलमा आयोजना गरिएको चक्रिय अर्थतन्त्र र जलवायु परिर्वतन सम्वन्धी दुईदिने तालिमको अवसरमा उनले वातावरणीय संरक्षणमा दिगोपना ल्याउन नसक्दा पर्यावरणमा क्षति पुगेको बताएकी थिइन् । आर्थिक विकास र सम्वृद्धिको नाममा प्रकृतिमाथी भइरहेको तीव्र दोहनले पर्यावरणीय सकंट बढ्दै गएको उनको भनाई थियो ।

पृथ्वीको तापक्रम बढ्दै जानु, समयमा पानी नपर्नु,समयमा हिँउ नपर्नु, ओजनतहमा ह्रास आउनु, प्रत्येक वर्ष मानसिक विचलनका बिरामीको सँख्या बढ्दै जानु,प्रजनन् प्रकृयामा फेरबदल हुनु, खाद्य उत्पादन घट्दै जानु जस्ता उदाहरण दिँदै उनले विश्वमा प्राकृतिक सभ्यता संकटमा परेको जानकारी गराएकी थिइन् ।

‘पछिल्लो समय आमाको दूधमा प्लाष्टिक भेटिनु, डिएनएमा समस्या देखिनु, डिप्रेसनका बिरामी बढ्दै जानु मानव सभ्यताका लागि राम्रो संकेत होइन,उनले भनिन्– हामीले वातावरणमैत्री ढंगले प्राकृतिक श्रोतसाधनको उपभोग र संरक्षण गर्न आजैबाट लाग्न जरुरी छ । ’
तालिममा उनले पर्यावरणीय संरक्षका लागि राज्यका हरेक निकायले चक्रिय अर्थतन्त्रको अवधारणलाई अवलम्वन गर्नुपर्ने बताइन् । वातावरण संरक्षणका लागि चक्रिय अर्थतन्त्रले शुन्य फोहोर अवधारणाको विकासको गरेको जानकारी दिँदै उनले रहेक बस्तुको उत्पादन र उपभोलाई त्यससंग जोडन् जरुरी रहेको बताइन् ।

त्यस, अवसरमा वन तथा वातावरण मन्त्रालय लुम्बिनी प्रदेशका वरिष्ठ वातावरण निरिक्षक निर्मल चौधरीले जलवायु परिवर्तन र नेपालको निर्धारित राष्ट्रिय देनका बारेमा जानकारी गराएका थिए। जलवायु परिवर्तन महासन्धी अन्र्तगत पेरिस सम्झौता बमोजिम नेपालले तय गरेको लक्ष्य प्राप्तीको दस्तावेज, दीर्घकालिन हरीतगृह ग्याँस नियन्त्रणका लागि शुन्य उत्सर्जनको रणनीति र यसका क्षेत्रका बारेमा आफ्नो प्रस्तुतीकरण दिएका थिए।

मानवीय कृयाकलापका कारणले वातावरणीय प्रदुषण र जलवायु परिवर्तन भइरहेको भन्दै मानव मार्फत प्रदुषण र यसको असर प्रभाव व्यवस्थापन आजको महत्वपूर्ण विषय बनेको उनको भनाई थियो।

सो अवसरमा वन्यजन्तु संरक्षण संघ नेपालका कोर्डिनेटर राजेश्वर रिजाल, वातावरण पत्रकार शेरबहादुर केसी,पर्यावरण संचार विज्ञ पिताम्वर सिक्देलले वातावरण संरक्षणका निमित्त पछिल्लो समय भएगरेका प्रयासहरुका बारेमा जानकारी गराएका थिए। उनीहरुले चक्रिय अर्थतन्त्रको पद्दतीमा रहेर पर्यावरण संरक्षण गर्नतर्फ लाग्नुपर्ने बताएका थिए ।

हामीले उत्पादन तथा निर्माण गरेका, उपभोग गरेका हरेक वस्तु माटोसंग घुल्न सक्ने खालको हुनुपर्ने उनीहरुको भनाई थियो । कुनैपनि वस्तु एकपटक प्रयोग गरिसकेपछि पुनः प्रयोग गर्न मिल्ने अथवा त्यसलाई परिमार्जन गरी प्रयोग गर्न मिल्ने खालको हुनुपर्ने उनीहरुले बताएका थिए ।

तालिममा सहभागी पत्रकारहरुले मानीवय व्यवहारलाई प्रकृतिमैत्री बनाउनुपर्नेमा जोड दिएका थिए। चक्रिय अर्थतन्त्रलाई लागु गर्न हरेक व्यक्ति, टोल, समुदाय, समाज र राष्ट्र आ–आफ्नो ठाउँमा सचेत र जिम्मेवार बन्नुपर्ने बताएका थिए ।

वातावरण संरक्षण र जलवायु परिवर्तन न्युनिकरणलाई पहिलो प्राथमिकतामा राखेर राज्ये नीति तथा कार्यक्रम ल्याउनुपर्ने र त्यसको पूर्णरुपमा कार्यान्वयन गर्नुपर्ने उनीहरुको भनाई थियो।

युरोपियन युनियनको आर्थिक सहयोगमा वन्यजन्तु संरक्षण संघ र ईम्प्याक्ट हबको समन्वयमा उक्त तालिम सञ्चालन भएको थियो।